Ερωτήσεις στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ των ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ τ. Α΄ (Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ)
Η λατινική γλώσσα
Ποιών διάλεκτος ήταν η λατινική γλώσσα και σε ποια γλωσσική οικογένεια ανήκει;
Η λατινική γλώσσα ήταν η διάλεκτος των Λατίνων, δηλ. των κατοίκων της περιοχής του Λατίου, στην οποία βρίσκεται και η Ρώμη
Η διάλεκτος αυτή ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια
Πού οφείλονται οι ομοιότητες της Λατινικής με την ελληνική γλώσσα;
1. στην κοινή καταγωγή από την ινδοευρωπαϊκή
2. στα πολιτιστικά και γλωσσικά δάνεια του ελληνικού αποικισμού στην κεντρική και κάτω Ιταλία από τη Νεάπολη και την Κύμη μέχρι τη Σικελία
3. στην κατάκτηση της ελληνικής Ανατολής από τους Ρωμαίους
Από ποιους δανείστηκαν οι Ρωμαίοι το αλφάβητό τους;
Από την αποικία της Κύμης υιοθέτησαν τoν 8 / 7 αι. π.Χ. μία παραλλαγή ελληνικού δυτικού αλφαβήτου
Ποια είναι τα δύο γνωρίσματα της αρχέγονης λατινικής γλώσσας;
Η γλώσσα ήταν λιτή και αγροτική, όπως και ο λαός που την χρησιμοποιούσε
Πότε άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά η λατινική γλώσσα καθώς και να παράγονται αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα;
Η λατινική γλώσσα άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά με παράγωγα αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα μετά την ιστορική συνάντηση των Ρωμαίων με τους Έλληνες το 240 π.Χ.
Η γένεση της Ρωμαϊκής λογοτεχνίας
Η ρωμαϊκή λογοτεχνία είναι αυτοφυής ή «παράγωγη» λογοτεχνία;
Η ρωμαϊκή λογοτεχνία είναι λογοτεχνία «παράγωγη»∙ γεννήθηκε υπό την επίδραση της ελληνικής γραμματείας
Πότε θεωρείται η γενέθλιος χρονολογία της;
Το 240 π.Χ.
Προσδιορίστε τις αρχέγονες συνθήκες γένεσης της ρωμαϊκής λογοτεχνίας, εντοπίζοντας τις ελληνικές επιρροές
Ένας έλληνας αιχμάλωτος πολέμου από τον Τάραντα, ο Λίβιος Ανδρόνικος, οργανώνει στη Ρώμη παραστάσεις θεάτρου με ελληνικά έργα διασκευασμένα στα Λατινικά και μεταφράζει και την Οδύσσεια του Ομήρου υιοθετώντας «σαντούρνιο» στίχο. Στις ρίζες, λοιπόν, της ρωμαϊκής γραμματείας βρίσκεται ο πατέρας της ελληνικής λογοτεχνίας, ο Όμηρος και ένα κορυφαίο ελληνικό είδος το δράμα
Εποχές της ρωμαϊκής λογοτεχνίας
Προσδιορίστε τις διακρίσεις της ρωμαϊκής λογοτεχνίας με βάση:
Α) περιγραφικά κριτήρια
προκλασική ή αρχαϊκή εποχή (240 - 100 π.Χ.)
κλασική εποχή (περ. ως το θάνατο του Αυγούστου το 14 μ.Χ.)
μετακλασική εποχή (ως τα μέσα του 3ου αι. μ.Χ.)
ύστερη αρχαιότητα
Β) ιστορικά κριτήρια
δημοκρατική (ως το 31 π.Χ., τη ναυμαχία του Ακτίου)
αυγούστεια (ως το 14 μ.Χ.)
πρώιμη, μέση, ύστερη αυτοκρατορική εποχή
Ποιος αιώνας είναι το τέλος της αρχαίας Ρωμαϊκής λογοτεχνίας;
6ος αιώνας μ.Χ.
Γενικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας
• η στενή συνάφεια της ρωμαϊκής λογοτεχνίας με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία
• η δημιουργική πρόσληψη και ο ανταγωνισμός, που προσδιορίζει τη σχέση του ρωμαίου λογοτέχνη με το ελληνικό πρότυπο
• οι Ρωμαίοι απομιμούνται ταυτόχρονα ελληνιστικά, κλασικά και αρχαϊκά ελληνικά πρότυπα, καθώς παρατηρείται ανάμειξη χρονικά διαφορετικών προτύπων
• ιδιόρρυθμη εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών: η κωμωδία ωριμάζει πρώτα και τέλος το έπος
• οι Ρωμαίοι συχνά αλλοιώνουν ή μεταμορφώνουν τα ελληνικά είδη ή παράγουν νέα είδη
• προοδευτική εξειδίκευση του ρωμαίου λογοτέχνη σε στενότερο ειδολογικό εύρος, αλλά με περισσότερες αξιώσεις ποιότητας και βάθους
• εκφράζει τον ιδιάζοντα ιδεολογικό πλούτο της ρωμαϊκής κοινωνίας
o προβολή των πάτριων ηθών & υποδειγμάτων
o ρωμαϊκή πολιτεία «respublica»
o θρησκεία
o οικογένεια
o ανδρεία
o πίστη
o επιείκεια
o σοφία
o σοβαρότητα
o κύρος
• φυσικά χαρακτηριστικά της λατινικής:
στιβαρότητα, λογική και συντακτική οργάνωση, τάση για λιτό, συγκεκριμένο και κατανοητό λόγο- εμπλουτισμένα με επίκτητα καλολογικά στοιχεία
Κλασική εποχή (90 π.Χ. - 14 μ.Χ.,θάνατος του Οκταβιανού Αυγούστου)
Τι γνωρίζετε για το κίνημα των «Νεωτέρων»;
Αποτελεί το «μοντερνιστικό» ρεύμα της λογοτεχνικής σχολής του Καλλιμάχου, μεταφυτεμένο στη Ρώμη. Οι νεωτερικοί ποιητές δημιουργούν πολύ καλοδουλεμένα ποιήματα, που διακρίνονται για τη συντομία τους, το σκοτεινό και υπαινικτικό ύφος, την εκλέπτυνση και τη λογιότητα. Πρόκειται για λυρική και ελεγειακή ποίηση, επύλλια και επιγράμματα
Α. Οι χρόνοι του Κικέρωνα
Δικτατορία του Σύλλα (82 -79 π.Χ.) & Δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα (44 π.Χ.)
→ εξωτερικές κατακτήσεις, εξοντωτικές έριδες για την εξουσία & κεντρομόλες και φυγόκεντρες γραμματειακές τάσεις
Ρωμαίος λογοτέχνης → εθνική αυτοσυνειδησία∙ ενδιαφέρεται για τη ρωμαϊκή ιστορία, παρελθούσα και σύγχρονη, για τη γλώσσα, τη γραμματεία, το δίκαιο και τον πολιτισμό
→ ρητορικοί λόγοι, προσανατολισμένοι στα πρότυπα των αττικών ρητόρων
→ η απογοήτευση
→ φυγή φιλοσοφική από την πραγματικότητα, επηρεασμένος από ελληνικές φιλοσοφικές προσλήψεις∙ εμβαθύνει σε χώρους θεολογικής, κοσμολογικής, ανθρωπολογικής και κυρίως πολιτικής σκέψης με κέντρο αναφοράς πάντοτε τη Ρώμη
→ φιλοσοφικός και πολιτικός στοχασμός, αυτονομημένος από τα ελληνικά πρότυπα
Πεζογραφία
Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (106 – 44 π.Χ.) → ρήτορας∙
o έγραψε περισσότερους από εκατό λόγους με περιεχόμενο πολίτικο ή δικανικό,
o πραγματεύεται και θεωρητικά ζητήματα σχετικά με τη ρητορεία και το ρήτορα,
o θαυμαστής του Πλάτωνα και οπαδός άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων → δημιουργεί φιλοσοφικούς διάλογος
o 800 επιστολές των τεσσάρων επιστολογραφικών συλλογών δημοσιευμένες μετά το θάνατό του
Γνωρίσματα γραφής του: καθαρότητα έκφρασης, κομψότητα, καλλιέπεια, ζωηρότητα, υφολογικό ύψο
Βάρρων ο Ρεατίνος (116 - 27 π.Χ.)∙ έγραψε πάνω από 600 βιβλία σχετικά με η ρωμαϊκή και παγκόσμια ιστορία, τη θρησκεία, τον πολιτισμό, τις καλές τέχνες, το θέατρο, τους νόμους, την παιδαγωγική, τις επιστήμες, τη γλώσσα, τη γεωργία
Ιούλιος Καίσαρ∙ έγραψε απομνημονεύματα: στρατιωτικές αναμνήσεις, διατυπωμένες σε καθαρά και λιτά λατινικά, σε ύφος που ανακαλεί τον Ξενοφώντα
Κορνήλιος Νέπως∙ ιστορική βιογραφία: 25 βιογραφίες διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, κυρίως στρατηγών
Σαλλούστιος Κρίσπος(86 - 35 π.Χ.): μεταφέρει στη ρωμαϊκή λογοτεχνία τη θουκυδίδεια ιστοριογραφία ή καλύτερα την ιστορική μονογραφία
Ποίηση
Βαλέριος Κάτουλλος (84-54 π.Χ.) (απαισιόδοξος ερωτικός): 116 ποιήματα, λυρικά και επιγραμματικά∙ πηγή της έμπνευσης, του πόθου και του πόνου του → η άγνωστη κοπέλα που ονομάζει Λεσβία -αιώνιο σύμβολο ερωτικής ποιητικής έμπνευσης
Λουκρήτιος (96-53 π.Χ.)(επαναστάτης υλιστής): έξι βιβλία του σκοτεινού φιλοσοφικού έπους «Για τη φύση των πραγμάτων» (De rerum natura) → όλες οι «νεωτερικές» αρετές ‒ εκτός της συντομίας ‒ χαρακτηρίζουν το εκτενές αυτό ποίημα του επικούρειου επαναστάτη∙ έχει κοσμολογικό περιεχόμενο & αποτελεί κήρυγμα κατά της δεισιδαιμονίας, του φόβου του θανάτου και της μεταφυσικής καταπίεσης, ύμνο του Έρωτα και της Αφροδίτης
Βάρρων: διακωμωδεί & σχολιάζει τα πάντα στις ψυχαγωγικές και διδακτικές του Μενίππειες σάτιρες (Satutae Menippeae: εκατόν πενήντα βιβλία!), συνδυάζοντας αρμονικά τον ποιητικό με τον πεζό λόγο
Β. Αυγούστειοι χρόνοι
Αυγούστειος ποιητής → συνδέει στο έργο του την καλλιμαχική αυτάρκεια με το σύγχρονο πολιτικό γίγνεσθαι
Αύγουστος & Μαικήνας: υποστηρίζουν οικονομικά και συσπειρώνουν σε λογοτεχνικούς κύκλους κορυφαία ταλέντα («πατρωνεία»), με την άμεση ή έμμεση απαίτηση στράτευσης στο ιδεολογικό πρόγραμμα του Αυγούστου, το οποίο προβαλλόταν ως επιστροφή στο «mos maiorum» και ανασυγκρότηση του κατεστραμμένου από τους εμφύλιους πολέμους κράτους
Πλήρης, σχεδόν, απουσία της ρητορείας → υποδηλώνει τις πραγματικές διαστάσεις της ελευθερίας του λόγου.
Ποίηση
Βεργίλιος, Οράτιος, Τίβουλλος, Προπέρτιος, Οβίδιος → συνδέονται με δεσμούς εσωτερικής ποιητικής υφής και εξωτερικής φιλίας, όμως δεν επιδίδονται στα ίδια ποιητικά γένη:
Βεργίλιος = ποιητής του ηρωικού και διδακτικού έπους & του ποιμενικού ειδυλλίου,
Οράτιος = λυρική δημιουργία,
Τίβουλλος, Προπέρτιος, Οβίδιος = ελεγεία
Πόπλιος Βεργίλιος Μάρων (70-19 π.Χ.): «εθνικός ποιητής» των Ρωμαίων:
o «Αινειάδα» (Aeneis) → ένας πολύπλοκος και πολυδιάστατος συνδυασμός της Οδύσσειας και της Ιλιάδας σε καλλιμαχικές διαστάσεις και αναγνωρίστηκε εξαρχής ως το εθνικό έπος των Ρωμαίων∙ θέμα του έργου: η αναχώρηση του Αινεία ‒ του μυθικού γενάρχη των Ρωμαίων ‒ από την Τροία, οι περιπλανήσεις του και η εγκατάστασή του στο Λάτιο
o δέκα βουκολικές Εκλογές (Eclogae) &
o τέσσερα βιβλία των Γεωργικών (Georgica) → ενίσχυση της υπαίθρου
Λογοτεχνικό πρότυπο των Εκλογών είναι ο ελληνιστικός Θεόκριτος (Ειδύλλια), ενώ των Γεωργικών ο αρχαϊκός Ησίοδος (Έργα και ημέραι)
Αποτέλεσε πηγή και πρότυπο αναρίθμητων λογοτεχνών, από τον Αυγουστίνο μέχρι το Δάντη και τον Πετράρχη, το Σίλλερ και τον Πούσκιν
Κόιντος Οράτιος Φλάκκος (65 π.Χ. - 8 μ.Χ.): «άριστος τολμητίας των λέξεων», «πρώτος αυτός μετέφερε το αιολικό άσμα» στη Ρώμη
o Επωδοί (Epodi) με πρότυπο τον ιαμβογράφο Αρχίλοχο
o Ωδές (Carmina) με πρότυπα τους λυρικούς Αλκαίο, Ανακρέοντα, Πίνδαρο, Σαπφώ κ.ά.∙ οδηγεί τη ρωμαϊκή σάτιρα στην πλήρη της ωρίμανση (Sermones)
o καθιερώνει το είδος της ποιητικής επιστολής (της οποίας είναι «ευρετής») σε κλασική ρωμαϊκή δημιουργία (Epistulae· διάσημη είναι η τεχνοκριτική επιστολή 2,3, η γνωστή ως Ποιητική τέχνη: Ars poetica)
o σ’αυτόν ανέθεσε ο Αύγουστος τη σύνθεση του Ύμνου της Εκατονταετίας (Carmen saeculare) για την επίσημη έναρξη της «pax Augusta» το 17π.Χ.
Η τριάδα των κορυφαίων ρωμαίων ελεγειακών, του Τιβούλλου (περ.50-19 π.Χ.), του Προπερτίου (περ. 50-γέννηση Χριστού) και του Οβιδίου (43 π.Χ. - 17 μ.Χ.), μεταμόρφωσε πλήρως την ελληνική ελεγεία
Τίβουλλος: καθαρός και κομψός,
Προπέρτιος: πρωτότυπος, σκοτεινός και σύγχρονος,
Οβίδιος: πνευματώδης και ελευθερόστομος → εμπνέονται από τη «λεπταλέη Μούσα» και από τις αγαπημένες τους που αναφέρονται με ψευδώνυμο (ο Τίβουλλος από τη Δηλία και τη Νέμεση, ο Προπέρτιος από την Κυνθία, ο Οβίδιος από την Κόριννα)
Οβίδιος: επινόησε και καλλιέργησε νέα ποιητικά είδη:
o την πλαστή ποιητική μυθολογική επιστολή (Ηρωίδες: Heroides),
o το καλλωπιστικό έπος (Καλλυντικά του προσώπου: Medicamina faciei),
o το «αιτιολογικό» εορτολόγιο (Fasti),
o την ποίηση της εξορίας (Θλιβερά: Tristia και Επιστολές από τον Πόντο: Epistulae ex Ponto)
o αξιοποιώντας ελληνικά πρότυπα, δημιούργησε μια μυθολογική Αντι-Αινειάδα, τις Μεταμορφώσεις (Metamorphoseon libri): έπος 15 βιβλίων και 12.000 στίχων, ένα καλλιτεχνικό μωσαϊκό περίπου 250 μυθολογικών ψηφίδων, με στοιχεία από την ιστορία, την ελεγεία, τη ρητορεία, την τραγωδία, το επύλλιο, την παρωδία και τη φιλοσοφία
Κοινό χαρακτηριστικό των μύθων είναι η μεταμόρφωση των ηρώων
Πεζογραφία
Τίτος Λίβιος (59 π.Χ. - 17 μ.Χ.) → κορυφαία πεζογραφική παρουσίαση της ιστορικής διαδρομής της «αιώνιας Πόλης» από την ίδρυσή της (γι’ αυτό και το έργο τιτλοφορούνταν Ab urbe condita) ως το 9 π.Χ. σε 142 βιβλία
Έννοιες, όπως το «mos maiorum», η «pietas», η «virtus» είναι κεντρικά νήματα που διατρέχουν τη ρητορική και τραγική ιστοριογραφία του
Βιτρούβιος: επιστήμονας λογοτέχνης με το εξειδικευμένο σύγγραμμά του για την αρχιτεκτονική (De architectura)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου