Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α‘ Παγκόσμιου Πολέμου.

Τα αίτια 

1.      Ο ιμπεριαλισμός  = η πολιτική επέκτασης των βιομηχανικά αναπτυγμένων κρατών σε βάρος άλλων κρατών

2.      → επιθετική προσπάθεια της ταχύτατα αναπτυσσόμενης Γερμανίας να καλύψει τις ανάγκες της σε - πρώτες ύλες

a.       καύσιμα

b.      αγορές ≠ Βρετανία και τη Γαλλία, = χώρες που έλεγχαν τότε τις περισσότερες και πλουσιότερες αποικίες.

3.      Ο εθνικισμός = Ευρώπη → οι πολιτικές αποφάσεις είχαν πάψει πλέον να αφορούν μόνο τους ηγέτες, οι συμπεριφορές των λαών είχαν βαρύτητα → εκτός από κάποιους φανατικούς, οι λαοί της Ευρώπης δεν επιθυμούσαν τον πόλεμο. Δεν ήταν, ωστόσο, και διατεθειμένοι να καταπνίξουν τα εθνικά τους αισθήματα για να διατηρηθεί η ειρήνη.

4.      Ο μιλιταρισμός  = ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών

·         Η ανάπτυξη της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας και η στρατιωτική ενίσχυση της Γερμανίας ώθησαν και τις άλλες ευρωπαϊκές Δυνάμεις στην κλιμάκωση των στρατιωτικών εξοπλισμών.

·         Παράλληλα, όλο και πιο πολλές φωνές τόνιζαν τη σημασία και την αξία του πολέμου ως μέσου επίλυσης των διεθνών διαφορών.

  

Τα αντίπαλα στρατόπεδα

·          Κεντρικές Δυνάμεις ή Τριπλή Συμμαχία → Γερμανία, Αυστροουγγαρία,  Ιταλία

·         Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση → Entente Cordiale, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία = Αντάντ (συνεννόηση στα γαλλικά).

Η αφορμή 

Στο Σεράγεβο της Βοσνίας δολοφονήθηκε ο διάδοχος του αυστριακού θρόνου Φραγκίσκος Φερδινάνδος από ένα νεαρό Σέρβο εθνικιστή (Ιούνιος 1914).

·         η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία (Ιούλιος 1914)

·         η Ρωσία και η Γαλλία εκδήλωσαν τη συμπαράστασή τους στη Σερβία

·         η Γερμανία τάχθηκε στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας.

 Στα επόμενα τέσσερα χρόνια έγιναν συνολικά εξήντα κηρύξεις πολέμων. Αυτός ήταν ο Μεγάλος Πόλεμος ή Α’ Παγκόσμιος πόλεμος.

Τα κύρια μέτωπα

·         oι Γερμανοί εισέβαλαν στο Βέλγιο και κινήθηκαν προς το Παρίσι, αλλά αποκρούστηκαν από τον γαλλικό στρατό (μάχη του Μάρνη)  

·         η Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία

·         Γερμανοί και Γάλλοι έσκαψαν σε μια γραμμή εκατοντάδων χιλιομέτρων (δυτικό μέτωπο) χαρακώματα, όπου οι συνθήκες ζωής ήταν τραγικές.

·         η ρωσική προέλαση στην Α. Πρωσία ανακόπηκε από γερμανικές δυνάμεις. Εκεί διαμορφώθηκε το ανατολικό μέτωπο

·         τον Οκτώβριο του 1914 μπήκε στον πόλεμο και η Οθωμανική αυτοκρατορία στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων.

Συμμαχίες και ανακατατάξεις

·         το 1915 η Βουλγαρία συμμάχησε με τις Κεντρικές Δυνάμεις, οι οποίες, έχοντας και τη συνεργασία του σουλτάνου, σχεδόν κυριάρχησαν στα Βαλκάνια

·         η Αντάντ, για να ανοίξει τα Στενά και να βοηθήσει τη Ρωσία, οργάνωσε μεγάλη επιχείρηση κατάληψης των Δαρδανελίων (Φεβρουάριος 1915), που αποκρούστηκε, όμως, από τον οθωμανικό στρατό. Τότε η Αντάντ αποβίβασε στρατεύματά της στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915) και μετέφερε τον πόλεμο στην Ελλάδα, που παρέμενε ακόμη ουδέτερη

·         η Ιταλία εγκατέλειψε τους έως τότε συμμάχους της, τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, και συμμάχησε με την Αντάντ, αφού έλαβε υποσχέσεις ότι μετά το τέλος του πολέμου θα της παραχωρηθούν εδάφη, ανάμεσα στα οποία και τμήμα της Μικράς Ασίας.

Οι επιχειρήσεις το 1916

·         το Φεβρουάριο του 1916 οι Γερμανοί έκαναν μεγάλη επίθεση στο Βερντέν, η οποία κόστισε χιλιάδες νεκρούς αλλά δεν άλλαξε τα δεδομένα

·         η γαλλοβρετανική επίθεση στο Σομ επανέφερε το δυτικό μέτωπο στην αρχική θέση του.

Η καμπή του 1917 

·         Γαλλία ↔ ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα με σοσιαλιστική ιδεολογία → ανταρσίες στο μέτωπο που καταπνίγηκαν με εκτελέσεις δεκάδων Γάλλων στρατιωτών

·         Ρωσία → Φεβρουάριος του 1917 → επανάσταση που ανέτρεψε τον τσάρο. Η φιλελεύθερη ρώσικη κυβέρνηση, που θέλησε να συνεχίσει τον πόλεμο, ανατράπηκε από νέα σοσιαλιστική επανάσταση τον Οκτώβριο του 1917. Η σοσιαλιστική Ρωσία σύναψε αμέσως συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία (συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, 3 Μαρτίου 1918) και αποσύρθηκε από τον πόλεμο

·         συμμάχησαν με την Αντάντ οι ΗΠΑ (Απρίλιος 1917), που με τους 1.000.000 περίπου στρατιώτες και τα άφθονα υλικά μέσα που διέθεσαν επηρέασαν καταλυτικά την έκβαση του πολέμου

·         Ιούνιος του 1917 εισήλθε στον πόλεμο και η Ελλάδα ως σύμμαχος της Αντάντ.

Προς το τέλος του πολέμου

·         Φθινόπωρο του 1918 → οι Κεντρικές Δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους άρχισαν να συνθηκολογούν.

·         Γερμανία → ξέσπασε σοσιαλιστική επανάσταση που ανέτρεψε τον κάιζερ (: αυτοκράτορας) Γουλιέλμο Β‘ και έφερε στην εξουσία το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

·         Ο πόλεμος άφησε πίσω του περίπου 8.000.000 νεκρούς, περίπου 20.000.000 τραυματίες και τεράστιες υλικές καταστροφές.

·         Η Ευρώπη έβγαινε από αυτόν αλλαγμένη, εξαντλημένη και με την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της κλονισμένη.