Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936

Η Β‘ Ελληνική Δημοκρατία

·         Eλλάδα → τέθηκε ξανά το ζήτημα του πολιτεύματος.

·         Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου = πρωθυπουργός μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου 1923 → πρότεινε την ανακήρυξη αβασίλευτης δημοκρατίας.  

·         25 Μαρτίου 1924 → η Βουλή με ψήφισμα ανακήρυξε τη Δημοκρατία,

·         13 Απριλίου 1924 → δημοψήφισμα, που επικύρωσε την προηγούμενη απόφαση.

·         → ανακήρυξη της Β‘ Ελληνικής Δημοκρατίας (1828-1832: πρώτη περίοδος αβασίλευτου πολιτεύματος στην Ελλάδα).

Η περίοδος 1924-1928

·         Το νέο πολίτευμα ήταν ευάλωτο

·         επικρατούσε κυβερνητική αστάθεια

·         διάφοροι στρατιωτικοί, επηρεασμένοι από την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία, εκδήλωναν ανοιχτά την προτίμησή τους σε αυταρχικές, δικτατορικές λύσεις

·         ενισχυόταν το εργατικό κίνημα → 1918 → ιδρύθηκε μια πανελλαδική εργατική οργάνωση, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) & το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που μετονομάστηκε, το 1924, σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).

·         1925 → ο Θεόδωρος Πάγκαλος επέβαλε δικτατορία

·         Ο στρατιωτικός Γεώργιος Κονδύλης τον ανατρέπει εξαιτίας:

·         Α) κοινής αντίθεσης των κομμάτων και

·         Β) της καταστροφικής εκ μέρους του διαχείρισης της οικονομίας και της εξωτερικής πολιτικής

·         Ο Κονδύλης, πιεζόμενος από την αυθόρμητη αγανάκτηση πολιτών όλων των πολιτικών αποχρώσεων, προκήρυξε εκλογές, οι οποίες οδήγησαν στον σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης όλων των κομμάτων, εκτός του ΚΚΕ.

·         Η κυβέρνηση αυτή εισηγήθηκε την ψήφιση του δημοκρατικού συντάγματος του 1927.

Η βενιζελική τετραετία 1928-1932

Εκλογές  του 1928 → το κόμμα των Φιλελευθέρων με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο εξασφάλισε την πλειοψηφία.

Κύριοι άξονες του προγράμματός του:

·         οικονομική ανάπτυξη

·         εδραίωση της δημοκρατίας

·         σχεδιάστηκε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση βασισμένη:  

1.      στην ενίσχυση της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας

2.      και της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης,

3.      στην εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα γυμνάσια

4.      και στην κατασκευή πολλών νέων σχολείων.

·         Στην εξωτερική πολιτική επιδιώχθηκε η προσέγγιση με τις γειτονικές χώρες και το 1930 υπογράφτηκε ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας.

«Ιδιώνυμο» →  1929 → νόμος που  ψηφίστηκε, με πρόταση των Φιλελευθέρων και  έδινε στο κράτος την εξουσία να τιμωρεί (σύλληψη, απόλυση) οποιονδήποτε θεωρούσε ότι προωθούσε «ιδέες που υποστήριζαν τη βίαιη ανατροπή της κοινωνικής τάξης» → νομιμοποιήθηκαν οι διώξεις εναντίον των κομμουνιστών και όλων όσοι συμμετείχαν σε κοινωνικούς αγώνες. Παρόμοιοι νόμοι είχαν ψηφιστεί εκείνη την εποχή και από άλλα καθεστώτα στην Ευρώπη που προσπαθούσαν, και με αυτό τον τρόπο, να ανακόψουν τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών.

1932 → Βενιζέλος κήρυξε την Ελλάδα σε πτώχευση (εξαιτίας της διεθνούς  οικονομικής κρίσης του 1929 και των σοβαρών επιπτώσεων της στην Ελλάδα) & προκήρυξε εκλογές.

Το Λαϊκό κόμμα στην εξουσία (1933)

·         Εκλογές → 5 Μαρτίου 1933 = αντιβενιζελικά κόμματα.

·         Τη νύχτα των εκλογών επιχειρήθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς πραξικόπημα που απέτυχε.

·         Ο ηγέτης του Λαϊκού κόμματος Παναγής Τσαλδάρης → αναλαμβάνει την εξουσία

·         η πολιτική κρίση κλιμακώθηκε → εκδήλωση δολοφονικής επίθεσης κατά του Βενιζέλου.

Το κίνημα του 1935 και η παλινόρθωση της βασιλείας 

·         1 Μαρτίου 1935 → εκδηλώθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς νέο κίνημα

·         το κατέστειλε ο υπουργός Στρατιωτικών Γ. Κονδύλης

·         διώξεις και εκτελέσεις βενιζελικών

·         ο Κονδύλης ανέτρεψε τον Τσαλδάρη, επέβαλε δικτατορία και προχώρησε στην παλινόρθωση της μοναρχίας (Νοέμβριος 1935)

Μετά την παλινόρθωση

·         Ο Γεώργιος Β’ →

·         επέστρεψε στην Ελλάδα,

·         παραμέρισε τον Κονδύλη

·         χορήγησε αμνηστία στους πολιτικούς που είχαν κατηγορηθεί για το κίνημα του 1935.

1.      Εκλογές 1936 → βασιλικοί και βενιζελικοί = ισοδύναμοι.

2.      Το ΚΚΕ, που είχε εκλέξει 15 βουλευτές, να έπαιζε ρόλο ρυθμιστή.

3.      Ο Γεώργιος Β‘ διόρισε πρωθυπουργό τον γνωστό για τις αντιδημοκρατικές του ιδέες Ιωάννη Μεταξά. Η πρωθυπουργοποίησή του αλλά και η όξυνση της οικονομικής κρίσης προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις & αιματηρές διαδηλώσεις της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936.

4.      Με πρόσχημα τα γεγονότα αυτά και επικαλούμενοι «κομμουνιστικό κίνδυνο», ο Γεώργιος Β‘ και ο Μεταξάς κήρυξαν δικτατορία στις 4 Αυγούστου 1936, παραμονή εικοσιτετράωρης γενικής απεργίας.

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936) 

·         Όνειρο του Ι. Μεταξά = δημιουργία στην Ελλάδα ενός καθεστώτος κατά τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας.

·         Όμως, μαζικό φασιστικό κόμμα στην Ελλάδα δεν υπήρχε.

·         Γι’ αυτό ο δικτάτορας προσπάθησε να δημιουργήσει την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ), αλλά ο Β‘ Παγκόσμιος πόλεμος διέκοψε την προσπάθειά του.

·         Προσπάθησε να προσεταιριστεί τους αγρότες και τους εργάτες τόσο με συστηματική προπαγάνδα όσο και με τη λήψη ορισμένων κοινωνικών μέτρων [ρύθμιση αγροτικών χρεών, λειτουργία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ)].

·         Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν απέκτησε ποτέ ισχυρή κοινωνική στήριξη. Yπό την έννοια αυτή διέφερε από τον φασισμό και από τον ναζισμό.

·         Ο Μεταξάς περιορίστηκε στην οργάνωση ενός αυταρχικού κράτους που καταδίωξε τους αντιπάλους του, ιδίως τους κομμουνιστές.

·         Ο Μεταξάς, κάτω από την καθοριστική επιρροή του βασιλιά Γεώργιου Β’, προσανατολίστηκε εξαρχής προς τη Μ. Βρετανία, εκτιμώντας ότι σε περίπτωση πολέμου αυτή θα ήταν ο νικητής.