Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ (Το σχεδιάγραμμα του μαθήματος της Ιστορίας Α' Γυμνασίου επιμελήθηκαν οι μαθήτριες του τμήματος Α4: Σταμπολίου Ριτιόνα & Tρίχα Χριστίνα)

Αθηναίοι

·         Αποτελούσαν τη μοναδική κυρίαρχη δύναμη στην πόλη.

·         Από αυτούς πήγαζε κάθε εξουσία.

·         Αθηναίοι πολίτες ήταν αυτοί που κατάγονταν από πατέρα και μητέρα Αθηναίους.

·   Αυτοί μόνο είχαν το δικαίωμα της συμμετοχής στις εργασίες της Εκκλησίας του Δήμου.

·         Όλοι οι Αθηναίοι πολίτες είχαν τα ίδια δικαιώματα απέναντι στους νόμους.

Μέτοικοι

· Ήταν πολίτες άλλων ελληνικών πόλεων που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα,προσελκυόμενοι από την ιδιαίτερη οικονομική ανάπτυξη.

·     Ασχολούνταν με το εμπόριο και, για να τους επιτραπεί να διαμένουν ανεμπόδιστα στην Αθήνα, πλήρωναν έναν ειδικό φόρο, το μετοίκιον.

Δούλοι

·  Αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού της Αθήνας.(200.000 την εποχή του Περικλή).

·       Η προέλευσή τους : 

1.      αιχμάλωτοι πολέμου ή

2.      είχαν αγοραστεί στα δουλοπάζαρα ή

3.      ήταν παιδιά δούλων.

·         Εργάζονταν:

1.      υπηρέτες στα αθηναϊκά σπίτια ή τους αγρούς

2.      υπηρετούσαν σε κρατικές υπηρεσίες ως δεσμοφύλακες, λογιστές, αστυνόμοι ή εργάτες

3.      οι μορφωμένοι δούλοι εκτελούσαν και χρέη παιδαγωγού σε σπίτια πλούσιων Αθηναίων.

·         Η αθηναϊκή κοινωνία, σχεδόν στο σύνολό της, περιέβαλλε με στοργή τους δούλους και η κάθε οικογένεια, στους κόλπους της οποίας υπηρετούσαν, τους θεωρούσε μέλη της.

Γυναίκα

Η μέση αθηναϊκή οικογένεια έμενε συνήθως σε ένα απλό, μονώροφο σπίτι με λιτά έπιπλα.

·      Η οικοδέσποινα → παρέμενε στο σπίτι και σπάνια εξερχόταν μόνη, κυρίως κατά τις θρησκευτικές εορτές.

·         Το μοναδικό αξίωμα για μια γυναίκα → της ιέρειας.

·         Δε λάμβανε μέρος στη δημόσια ζωή

·         Καταγινόταν με τις οικιακές εργασίες.

·         Επέβλεπε τους δούλους —οικιακούς βοηθούς

·         φρόντιζε τον καλλωπισμό της

·         ύφαινε

·         μεριμνούσε για την ανατροφή των παιδιών.

·         Περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο γυναικωνίτη.

Άνδρας

·         περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας έξω από το σπίτι

·         όταν δεν ασχολείται με την προσωπική του εργασία, συχνάζει στα γυμναστήρια, στα δημόσια λουτρά, στα κουρεία. Εκεί συναντά τους γνωστούς του και συζητά διάφορα, από τα μικροπροβλήματα της ζωής μέχρι πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα

·         η συμμετοχή στα κοινά τον θέλγει ιδιαίτερα

·         στις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου λαμβάνει ενεργό μέρος.

·         το βράδυ, στο σπίτι του, οργανώνει συμπόσια με τους φίλους και συζητούν για τέχνη και  φιλοσοφία.

Ανατροφή των Παι
διών

·         τα κορίτσια → έμεναν στο σπίτι και μάθαιναν από τη μητέρα τους το σύνολο των οικιακών εργασιών

·         τα αγόρια από την ηλικία των επτά ετών στέλνονταν σε ιδιωτικά σχολεία, για να μορφωθούν.

Τροφή και ενδυμασία

·         Η τροφή της αθηναϊκής οικογένειας ήταν λιτή = λαχανικά, ελιές, παστά ψάρια και σπάνια  κρέας.

·         Η ενδυμασία των Αθηναίων → κομψή, όχι εξεζητημένη.  

1.      Χιτώνας → ανάλογα με τις διαθέσεις του ατόμου, με το δέσιμο στη μέση με μία ζώνη, δημιουργούσε πολλές ή λίγες πτυχώσεις

2.      Ιμάτιο → είδος πανωφορίου, κατασκευασμένο από ζεστό, μάλλινο ύφασμα, τυλιγόταν πάνω από το χιτώνα με ποικίλους τρόπους

3.      Σανδάλια

4.      Κοσμήματα → για τις πλούσιες Αθηναίες.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ - Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ - Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ

Υπέρτατος παιδευτικός στόχος (στην αθηναϊκή Πολιτεία) → η αρμονική ανάπτυξη του σώματος και του πνεύματος = «νους υγιής εν σώματι υγιει»

Παραπληρωματικοί στόχοι των εκπαιδευτικών επιδιώξεων: η ανάπτυξη:

·         του καλού γούστου

·         της ευπρέπειας

·         της κοινωνικότητας

·         της οξυδερκούς πολιτικής σκέψης .

Η μουσική έχει σημαντική θέση σ’ αυτή τη μαθησιακή διαδικασία.

·   Ο παιδαγωγός = μορφωμένος δούλος, βοηθά στο σπίτι το αγόρι στην μάθηση των μαθημάτων του και το συνοδεύει στο σχολείο του.

·     Ο γραμματιστής = διδάσκει γραφή, ανάγνωση και τον βοηθά να καταλάβει τα ομηρικά έπη.

·         Ο κιθαριστής = μαθαίνει στο παιδί μουσική.

·         Ο παιδοτρίβης = το εκγυμνάζει.

Εφηβική ηλικία → τα παιδιά των πλούσιων Αθηναίων → διδάσκονταν από τους σοφιστές τη ρητορική, την τέχνη της ορθής έκφρασης και της ικανότητας να πείθεις τον δήμο.

Οι σοφιστές = μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι είχαν συρρεύσει στην Αθήνα απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας, ακόμα και από τις αποικίες, και δίδασκαν στους νέους τη ρητορική με αδρή αμοιβή.

Όμως, τον νέο, και ιδιαίτερα τον έφηβο, τον βοηθούσε στη διανοητική και αισθητική του ανάπτυξη η όλη πνευματική ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στην Αθήνα. «Ελλάδος παίδευσιν» ονομάζει την πόλη ο Θουκυδίδης.

Αθηναίοι αγρότες

·         Με μικρή κτηματική ιδιοκτησία → την πλειονότητα του πληθυσμού.

·         Καλλιεργούν τα χωράφια τους με τη βοήθεια των δούλων.

·         Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.

Εργαστήρια

·         Οι τεχνίτες ζουν κυρίως στην πόλη.

· Εργάζονται σε μικρά εργαστήρια, ανοιχτά προς το μέρος του δρόμου, ώστε οι μελλοντικοί πελάτες τους να παρακολουθούν την εργασία τους.

·         Τα εργαστήρια και τα μαγαζιά είναι συγκεντρωμένα σε μία συγκεκριμένη περιοχή, ανάλογα με το είδος που κατασκευάζουν ή πουλούν.

·         Έτσι οι αγγειοπλάστες είχαν συγκεντρώσει τα εργαστήριά τους στην περιοχή του Κεραμεικού.

Εμπόριο

·         Η αύξηση του πληθυσμού → αύξηση του εμπορίου.

·    Εισάγονται τρόφιμα για τη συντήρηση των κατοίκων, αλλά και πρώτες ύλες για τις εργασίες των βιοτεχνιών.

·         Εξάγονται τα προϊόντα των αθηναϊκών εργαστηρίων σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.
Με την άνθηση του εμπορίου, μια νέα δυναμική και πλούσια επαγγελματική κατηγορία, οι μέτοικοι, αποκτούν ισχύ και επηρεάζουν τις τύχες της πόλης.

Διανόηση

Μια ιδιαίτερη ομάδα, όχι και τόσο ολιγομελής, οι καλλιτέχνες, οι διανοούμενοι και οι πολιτικοί ,υλοποιούν αυτό που ονομάστηκε «χρυσούς αιών» της Αθήνας.

Γιορτές

·         Παναθηναϊκές  και κρατικές

·         ή ιδιωτικές και λιτές

1.      Τα Παναθήναια = η λαμπρότερη εορτή - τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν της Αθηνάς.

2.      Τα Μεγάλα ή «εν άστει» Διονύσια = πολυήμερη γιορτή προς τιμήν του Διονύσου.

3.      Τα Ανθεστήρια = γιορτή αφιερωμένη στον ίδιο θεό, κατά την οποία οι Αθηναίοι δοκίμαζαν το νέο κρασί μέσα σε ατμόσφαιρα γενικής χαράς.

4.      Τα Ελευσίνια = γιορτή αφιερωμένη στη Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνη =  εορτάζονταν στις αρχές Οκτωβρίου. Πομπή με προσκυνητές ξεκινούσε από την Αθήνα και κατέληγε στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Εκεί τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια.